Wat is RSI

RSI is een verzamelterm voor verschillende klachten in de nek, schouders, armen, polsen en handen. De klachten kunnen o.a. bestaan uit tintelingen, een vermoeid gevoel of pijn. RSI is de afkorting van 'Repetitive Strain Injury'. Letterlijk betekent de term 'blessures door herhaalde belasting'. Inmiddels is de term achterhaald en spreekt men in de internationale literatuur van CANS, een afkorting van 'Complaints of Arms, Neck and Shoulders'. De I van 'Injury' wordt weggelaten omdat uit onderzoek bleek dat in 90% van de gevallen geen afwijkingen bij onderzoek gevonden worden. Om verwarring te voorkomen blijven we verder in de tekst de term RSI gebruiken, omdat deze term nog veel meer gebruikt wordt. De term 'muisarm', die in de volksmond ook wel wordt gebruikt om RSI aan te duiden, is niet helemaal correct. RSI wordt niet alleen veroorzaakt door het zogenaamde 'muizen'. In principe is het werken met de muis niet méér belastend (repeterend) dan bijvoorbeeld het werken met het toetsenbord.

We onderscheiden aspecifieke RSI- en specifieke RSI klachten. Bij aspecifieke klachten zijn er bij lichamelijk onderzoek geen afwijkingen. Vooral een toegenomen spierspanning staat centraal bij het ontstaan en blijven bestaan van de klachten. Bij specifieke klachten zijn er wel afwijkingen, een gerichte behandeling is dan vaak mogelijk.

Bij twijfel is het verstandig de arts te vragen welke variant van RSI hij geconstateerd heeft. Onderstaande informatie gaat over de aspecifieke RSI-klachten. Een toename van spierspanning treedt op bij het maken van repeterende bewegingen, bij een statische houding en bij stress; Vaak is beeldschermwerk de aanleiding voor klachten. RSI komt echter niet alleen voor bij beeldschermwerkers. Ook bijvoorbeeld kappers en musici ervaren RSI-klachten. Neem klachten serieus. Ga ermee naar bedrijfsarts, studentenarts of huisarts. Het is belangrijk dat je door een arts onderzocht wordt en dat deze de diagnose stelt. Er kunnen andere aandoeningen zijn die vergelijkbare klachten geven, maar anders behandeld moeten worden.

Wat zijn de symptomen van RSI ?

De symptomen van RSI zijn uiteenlopend. Ze kunnen variëren van pijn, stijfheid en tintelingen tot krachtsverlies en kunnen zich voordoen in nek, schouders, armen, polsen, handen en in heel uitzonderlijke gevallen de benen. De intensiteit van de klachten wordt vaak in drie stadia onderverdeeld:

• Stadium I
  Er zijn alleen klachten tijdens het werken achter een computer
• Stadium II
  De klachten treden ook bij andere activiteiten op. De pijn kan ook in rust optreden, soms wordt men er 's nachts wakker van. Er zijn wel klachtvrije momenten tussendoor.
• Stadium III
  Er is vrijwel continu sprake van klachten. Handelingen als aan- en uitkleden en een deur open doen of sleutel omdraaien zijn zeer pijnlijk. In tegenstelling tot wat men eerder veronderstelde komen mensen met aspecifieke RSI-klachten in stadium III in verreweg de meeste gevallen ook van hun klachten af.
  

Hoe ontstaat RSI

RSI bij beeldschermwerk ontstaat door de toegenomen spierspanning, vaak het gevolg van één of meerdere van de volgende drie factoren.

• Dynamische belasting
  De spieren in hand en vingers worden belast door de grote bewegingsfrequentie van de vingers tijdens typen of muiswerkzaamheden. Wanneer deze spieren door een gebrek aan rustpauzes geen gelegenheid krijgen zich te herstellen, kan overbelasting van de spiervezels ontstaan. Tevens treedt bij repeterende bewegingen van de vingers wrijving op tussen spieren, pezen en botten, met name bij de pols en elleboog. De klachten zijn belemmerend maar niet schadelijk.
• Statische belasting
  De spieren in armen, schouders en nek worden ook statisch belast. Ze moeten onafgebroken aangespannen blijven om het lichaam in balans te houden tijdens werkzaamheden achter een computer. Spierspanning neemt toe en de spieren oefenen continu druk uit op de kleinere bloedvaatjes; deze worden dichtgedrukt en de doorbloeding neemt af. Dit heeft tot gevolg dat er verkramping van de spieren in de armen kan ontstaan. Hierdoor neemt de druk op zenuwen en bloedvaatjes ter plaatse nog meer toe. Ook dit leidt tot onschadelijke maar belemmerende klachten. Door de statische belasting van de spieren te verminderen en de doorbloeding te verbeteren (bijvoorbeeld door het nemen van pauzes en lichaamsbeweging), kan deze vicieuze cirkel doorbroken worden. De statische belasting van spieren in de nek en schouders wordt vergroot door een slechte werkhouding.
• Spanning
  Ook mentale spanningen zijn een factor in de opbouw van RSI klachten. Zo zal iemand die moeite heeft om nee te zeggen, of iemand die zich voortdurend verplichtingen oplegt en niet goed kan ontspannen, eerder spierspanning ontwikkelen en vatbaarder zijn voor RSI klachten.
  

Waarom verdwijnen de klachten niet, ook niet na voldoende rust

Vroeger veronderstelde men dat RSI een lichamelijke aandoening was, die moest genezen door het nemen van rust. Tegenwoordig gaat men er vanuit er bij aspecifieke RSI klachten geen lichamelijke afwijkingen zijn. De klachten zijn vergelijkbaar met hoofdpijn die iedereen wel eens kan hebben zonder dat er een aandoening in het hoofd aanwezig is. Ook maag- en darmklachten hebben vaak geen lichamelijke oorzaak. De RSI klachten zijn een bijverschijnsel van toegenomen spierspanning, maar kunnen veel klachten geven. 

Als de klachten bij het nemen van meer pauzes niet afnemen dan zijn er vaak in stand houdende factoren aanwezig:

• Inactiviteit
  De belangrijkste factor die de klachten in stand houdt is onderbelasting. Doordat mensen met RSI de arm geheel trachten te ontlasten, neemt de conditie en spierkracht in de arm af, waardoor deze bij activatie juist meer klacht geeft.
• Beangstigende ideeën over RSI
  Veel mensen met RSI vrezen dat de klachten betekenen dat er lichamelijk iets mis is. Ze denken dat pezen scheuren, zenuwbanen afknellen en afsterven etc. Ook de gedachte niet langer dan een aantal uur te kunnen werken is vaak gebaseerd op het idee dat het lichamelijk mis gaat bij verdere belasting. Hoewel het nemen van pauzes bij werken achter de computer van belang blijft voor het beperken van de klachten, werken de ideeën over schadelijkheid zeer belemmerend. De beangstigende ideeën gaan gepaard met spierspanning die de klachten in stand houdt. Het idee dat RSI een lichamelijke aandoening is die schade veroorzaakt, is achterhaald. Slechts in een aantal gevallen is er sprake van een aandoening (dan spreekt men van de eerder genoemde specifieke RSI). Daar kan de huisarts of studentenarts duidelijkheid en een passend behandelbeleid in geven.
• Focussen
  Bij een toename van bezorgdheid wordt vaak ook meer gelet op wat men voelt. Hoe meer de aandacht gericht wordt op de arm, des te meer verschijnselen zullen er worden waargenomen. Deze (normale) verschijnselen (zoals temperatuurswisselingen of een slapend gevoel) worden vaak ten onrechte geïnterpreteerd als klachten.
• Conditionering
  Soms kunnen klachten al aanwezig zijn voordat men achter de computer bezig is. Conditionering is het verschijnsel dat men in een bepaalde situatie automatisch klachten krijgt. Een voorbeeld van conditionering is dat iemand automatisch kippenvel kan krijgen bij de gedachte met nagels over een schoolbord te krassen. De werkplek of beweging van de arm heeft bij mensen met RSI-klachten onbewust een beladen betekenis gekregen (vanwege pijnklachten), zodat bij blootstelling aan die plaats of beweging er klachten ontstaan. Dit gebeurt automatisch, ook zonder dat je in de gaten hebt dat je meer gespannen wordt.
  

Hoe kun je RSI voorkomen

SI ontstaat door een combinatie van verschillende factoren en is dan ook door een combinatie van verschillende maatregelen te voorkomen. De maatregelen moeten vooral zorgen voor ontspanning. Deze maatregelen kunnen in de volgende vijf punten samengevat worden, ook wel genoemd "de vijf W's". Behalve deze "vijf W's" helpt een goede fysieke conditie (sporten!) ook om RSI te voorkomen.

• Werktaken
  Wissel repeterende werkzaamheden, zoals typen en muizen, af met niet repeterende werktaken, zoals het lopen naar de printer, het lezen van documenten of schrijfwerkzaamheden.
• Werktijden
  Neem vaak pauzes. Na 2 uur achtereen werken is een pauze van minimaal 10 minuten verstandig. Ook kun je na elke 10 minuten werken even een korte pauze (20 sec.) nemen om de doorbloeding van je spieren te verbeteren door handen schudden, bovenarmen draaien, schouders optillen, hoofd buigen en draaien.Tevens wordt aangeraden om per dag niet meer dan 6 uur beeldschermwerk te doen. Pauze-software kan helpen deze goede gewoonten te hanteren en te continueren.
• Werkwijze
  Een goede werkwijze is die waarbij een goede 'lichamelijke' en 'psychische' werkhouding centraal staat. Bij een goede lichamelijke werkhouding worden de spieren in het lichaam zo min mogelijk statisch belast. Het regelmatig veranderen van de lichaamshouding zorgt daarnaast voor een goede doorbloeding van de spieren. Een belangrijk aspect van een goede psychische werkhouding is relativering. Dit helpt ervoor te zorgen dat maximale werktijden worden aangehouden, op tijd pauzes worden genomen en de prestatiedrang bij deadlines een grens kent.
• Werkplek
  Een goede werkplekinrichting zorgt voor een goede lichamelijke werkhouding. Het is belangrijk om recht voor het beeldscherm en toetsenbord te zitten. Het beeldscherm moet op de goede hoogte en afstand staan. Tevens is een juiste stoel- en werktafelhoogte en een goede rugleuning waarvan de bolling op riemhoogte tegen de rug steunt, erg belangrijk (zie hieronder bij werkplekinrichting en werkhouding).
  
• Werkdruk
  Voorkom piekdrukte door een goede planning en leer omgaan met spanningen door deadlines. De meeste klachten ontstaan wanneer je onder tijdsdruk moet werken. Ook een psychische belasting in de privé-sfeer kan een verhoogde spierspanning opleveren en daardoor kun je, tijdelijk, extra gevoelig zijn voor het ontwikkelen van lichamelijke klachten. Het uitvoeren van voldoende ontspannende activiteiten, het toepassen van time management en doen van zogenaamde ontspanningsoefeningen kan helpen de klachten te voorkomen.
  

Werkplekinrichting en werkhouding

Let op de volgende punten voor een correcte werkplekinrichting en werkhouding:

• Afstand tot het beeldscherm: 15 inch: 55-75 cm, 17 inch: 60-85 cm.
• Zit met afhangende schouders, ondersteun onderarmen (op stoelleuning of op tafelblad); bovenarmen langs het lichaam laten hangen; polsen en handen zo horizontaal mogelijk in het verlengde van de onderarmen. Daarom hebben een dun toetsenbord en muis de voorkeur. Eventueel ondersteuning door polssteun. Vingers slechts licht gebogen; afstand tot muis niet groter dan tot toetsenbord.
• Het hoofd zoveel mogelijk rechtop houden; hoek tussen recht vooruit kijken en naar beeldscherm maximaal 35 graden, bij voorkeur minder.
• Voeten plat op de vloer zonder dat de onderbenen op de rand van de stoel afgekneld worden; er moet een vuistbreedte tussen zitten.
• Tafel bij voorkeur minimaal 120 cm breed, diepte 80 cm, hoogte 74-76 cm, bij voorkeur instelbaar. Er moet voldoende vrije beenruimte zijn.
• Probeer ontspannen te zitten, houd de bovenbenen horizontaal. De bolling van de rugleuning moet op de riemhoogte tegen de rug steunen, billen naar achteren net onder rugleuning, bovenrug recht.
• De stoel moet in hoogte instelbaar zijn en bij voorkeur ook in de diepte, hij heeft een rugleuning met een lendeleunvlak en korte armsteunen. NB: Natuurlijk moet je vervolgens niet gefixeerd in een dergelijke houding blijven zitten, het is zinvol om tussendoor ook kortdurend andere houdingen aan te nemen die prettig aanvoelen.

Wat te doen bij klachten

Langdurige overbelasting, mentale spanning, wrijving en prikkeling van de spieren sámen zijn de oorzaken voor het ontstaan van RSI. Door de spieren op tijd rust te geven, kunnen zij zich herstellen en zullen de eerste RSI-klachten snel verdwijnen. Wanneer deze klachten worden genegeerd en je de belasting niet terugbrengt, kunnen de klachten in duur en intensiteit toenemen.

Veel mensen merken dat de RSI klachten snel afnemen bij het nemen van meer pauzes en ontspanning snel afnemen. Sommigen merken geen verandering. Het nemen van nog mee rust heeft dan geen zin, het is juist belangrijk de activiteiten achter de computer geleidelijk op te bouwen. Te veel rust zorgt namelijk voor afname van de spierkracht en conditie. Als er sprake is van aspecifieke RSI is het van belang niet naar de klachten te gaan leven, maar ondanks de pijnklachten de activiteiten achter de computer geleidelijk op te bouwen. Volg dus los van de pijnklachten een geleidelijk opbouw programma. We noemen dit het principe van tijdcontingente reactivatie. Door dit te combineren met ontspanning ( de 5 W's) kunnen de activiteiten verder worden opgebouwd en zullen de klachten sterk afnemen. Angst voor de schadelijkheid van RSI-klachten is hierbij een sterk belemmerende factor. 

Met een goede lichamelijke en psychische werkhouding is de kans op het ontwikkelen van hardnekkige RSI klachten klein. Neem regelmatig pauzes, werk niet te lang en wissel beeldschermwerk af met ander werk. Zorg daarbij voor een goede werkplek en een aanvaardbare werkdruk. Mocht je toch klachten ontwikkelen, neem ze dan serieus en ga ermee naar de bedrijfsarts, studentenarts of huisarts.

Meer informatie

Via de volgende link van je meer informatie over RSI. De site is van de nederlandse RSI vereniging.

Meer informatie RSI.